Chất dinh dưỡng là gì? Các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết của con người

Chất dinh dưỡng là các hợp chất quan trọng, cần thiết cho sự sống và phát triển của con người. Vậy chất dinh dưỡng là gì? Đâu là các nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu của con người? Chúng ta cùng bàn luận chi tiết hơn trong bài viết dưới đây nhé!

Chất dinh dưỡng là gì?

Chất dinh dưỡng hay còn được gọi là dưỡng chất. Đây là những hợp chất có vai trò duy trì sự sống và phát triển các hoạt động cơ thể thông qua quá trình trao đổi chất. 

Đối với con người và động vật, các chất dinh dưỡng được nạp vào cơ thể thông qua đường ăn uống. Các hệ cơ quan sẽ tự tổng hợp và cung cấp cho cơ thể. 

Mỗi loại thực phẩm sẽ có một hoặc một số chất dinh dưỡng cụ thể. Vì vậy, con người cần phải bổ sung đa dạng các loại thực phẩm để cung cấp đủ chất dinh dưỡng, đảm bảo cho cơ thể phát triển tốt nhất!

Ví dụ, trong cá có các chất dinh dưỡng như protein, vitamin, iot và một số khoáng chất khác. 

Hấp thụ chất dinh dưỡng là gì?

Đây là quá trình đưa các chất dinh dưỡng trong thức ăn từ bộ máy tiêu hóa (do ruột non hấp thụ) sang hệ tuần hoàn. Sau đó, sẽ phân phối tới các tế bào khác hoặc dự trữ trong cơ thể. 

Sự hấp thụ các chất dinh dưỡng chủ yếu xảy ra tại ruột non – đây là một bộ phận thuộc hệ thống tiêu hóa. Nhờ có diện tích lớn và cấu trúc đặc biệt (tại niêm mạc ruột) mà ruột non trở thành nơi diễn ra quá trình tiêu hóa và hấp thụ thức ăn chủ yếu của cơ thể. 

Tầm quan trọng của các chất dinh dưỡng

Các chất dinh dưỡng đóng vai trò rất quan trọng đối cơ thể con người. Chức năng thuần túy nhất của chúng là tạo ra nguồn năng lượng cho các hoạt động sống thường ngày của chúng ta. Đi học, đi làm, chơi thể thao, nấu cơm, đọc sách,… đều được thực hiện nhờ nguồn năng lượng do các chất dinh dưỡng tạo ra. 

Sâu xa hơn, các chất dinh dưỡng là tiền đề hỗ trợ cho quá trình duy trì sự sống, sinh sản và khả năng tăng trưởng của con người. Chúng ta là yếu tố quan trọng quyết định sức khỏe và bệnh tật của con người. Một người có chế độ ăn uống không khoa học, tức là các chất dinh dưỡng nạp vào cơ thể không đủ rất dễ mắc bệnh tật, không khỏe mạnh, cơ thể phát triển kém. 

Ngược lại, một người có chế độ dinh dưỡng hợp lý thì cơ thể phát triển tốt, ít bệnh tật, tinh thần luôn trong trạng thái thoải mái, lạc quan và dồi dào năng lượng làm việc. 

Ngoài ra, việc thiếu một trong các nhóm chất dinh dưỡng có thể gây ra một số căn bệnh nguy hiểm. Ví dụ, thiếu protein trong thời gian dài có thể làm mất khối lượng cơ bắp và giảm quá trình trao đổi chất. Nó cũng có thể dẫn đến tình trạng thiếu máu khiến cơ thể bạn mệt mỏi, tinh thần không tốt, luôn trong trạng thái ủ rũ, cáu kỉnh,… 

Tất nhiên, dư thừa quá nhiều một nhóm chất dinh dưỡng cũng để lại nhiều hệ lụy xấu cho cơ thể. Ví dụ như lượng carbs dư thừa quá nhiều khiến nồng độ đường huyết tăng cao, tích tụ nhiều mỡ thừa, gây nên tình trạng béo phì. Thậm chí có thể dẫn đến nhiều căn bệnh như đái tháo đường, bệnh tim mạch,… 

Bởi vậy, việc nạp đủ và cân bằng các nhóm chất dinh dưỡng cho cơ thể là điều cực kỳ quan trọng và cần thiết. 

Các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể

Dựa vào các chất dinh dưỡng trong thức ăn mà các chuyên gia dinh dưỡng đã chia ra 4 nhóm chất dinh dưỡng thiết yếu, quan trọng cho cơ thể như sau:

Carbohydrate

Đây là một trong các chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể, có tác dụng cung cấp năng lượng cho não và toàn bộ hệ thần kinh trung ương. Đồng thời, chúng còn có tác dụng ổn định đường huyết, duy trì trọng lượng cơ thể và ngăn ngừa các nhiều loại bệnh tật. 

Carbohydrate được chia thành 2 loại, đó là: 

• Carbohydrate đơn giản: Có cấu tạo đơn giản, khả năng tiêu hóa và hấp thụ nhanh. Thường có trong các loại thực phẩm như cơm trắng, sản phẩm từ sữa, đường, bánh kẹo, nước ngọt,… 
• Carbohydrate phức tạp: Có thời gian tiêu hóa chậm hơn, giúp cơ thể no lâu hơn và đặc biệt là có khả năng ổn định đường huyết hiệu quả nên được khuyến khích sử dụng nhiều. Chúng thường có trong các loại thực phẩm như bánh mì nguyên cám, khoai lang, khoai tây, ngũ cốc, các loại đậu, ngô, gạo lứt,… 

Protein 

Hay còn được gọi là chất đạm. Nhiệm vụ của protein là xây dựng và duy trì cơ bắp, xương, máu, da và nhiều hệ cơ quan khác trong cơ thể. Chúng cũng cung cấp năng lượng; là nguyên liệu tạo hooc môn cho cơ thể và tạo ra các kháng thể chống lại bệnh tật. 

Protein thường có trong các loại thực phẩm như thịt, trứng, sữa, các loại hạt,… Dù ở bất kỳ giai đoạn nào thì protein đều giữ vai trò quan trọng, nhất là trẻ nhỏ đang trong giai đoạn trưởng thành. 

Chất béo (Fat)

Chất béo là chất dinh dưỡng giàu năng lượng nhất trong các nhóm chất. Nếu như 1g carbs hay 1g protein chỉ cung cấp 4 kcal thì 1g chất béo sẽ cung cấp cho cơ thể 9 kcal, chiếm khoảng 18% – 25% tổng khẩu phần ăn của một người. 

Ngoài vai trò cung cấp năng lượng cho cơ thể, chất béo còn giúp hấp thụ nhiều loại vitamin tan trong dầu mỡ như D, A, K, E,… Chúng là thành phần chính của màng tế bào, nhất là các tế bào thần kinh. 

Có 2 loại chất béo là:

• Chất béo xấu: Có trong thực phẩm chiên rán, mỡ động vật,… Loại chất béo này có khả năng tăng nguy cơ béo phì và cholesterol trong máu, gây ra nhiều hệ lụy cho sức khỏe. 
• Chất béo tốt: Có trong dầu thực vật (dầu hoa hướng dương, dầu cải, dầu dừa), bơ, mỡ cá, các loại hạt,…. Các chuyên gia dinh dưỡng khuyên chúng ta nên bổ sung nhóm chất béo này cho cơ thể. 

Vitamin và các khoáng chất

Cuối cùng trong danh sách các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể là vitamin và khoáng chất. 

Trong cơ thể, vitamin đóng vai trò như chất xúc tác giúp đồng hóa, biến đổi thức ăn. Chúng có khả năng bảo vệ cơ thể khỏi sự tấn công của các tác nhân gây hại nhờ đặc tính chống oxy hóa, sửa chữa các cấu trúc bị tổn thương,…. Các vitamin quan trọng là A, B, E, C, D, K,… có nhiều trong trái cây, các loại rau củ.

Tương tự như vitamin, các khoáng chất cũng tham gia cấu tạo tế bào, duy trì hoạt động sống và tăng cường sự phát triển của xương, răng, cơ và hệ thần kinh. Các khoáng chất thiết yếu của cơ thể là natri, sắt, clo, canxi, phốt pho, kali, magie,…. 

Ăn gì đủ chất dinh dưỡng?

Dù ở bất kỳ độ tuổi nào thì việc ăn đủ và cân bằng các chất dinh dưỡng là điều vô cùng cần thiết. Dưới đây là một số mẹo giúp bạn xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, đầy đủ chất dinh dưỡng: 

• Hiểu rõ các nhóm chất dinh dưỡng cần thiết cho cơ thể để xây dựng chế độ dinh dưỡng hàng ngày phù hợp. Ở mỗi độ tuổi, việc phân chia tỉ lệ các nhóm chất dinh dưỡng là khác nhau. Bạn có thể tham khảo thông tin trên mạng hoặc các chuyên gia dinh dưỡng để có chế độ ăn phù hợp. 
• Lựa chọn nguồn thực phẩm giàu chất dinh dưỡng và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Ví dụ như tinh bột thì nên lựa chọn nhóm carbs phức tạp như gạo lứt, khoai lang, khoai tây, các loại hạt,… Vẫn nạp carb vào cơ thể nhưng cần được kiểm soát ở hàm lượng thích hợp. 
• Ăn nhiều rau xanh, các loại trái cây tươi. 
• Thay vì ăn nhiều thịt hãy thay thế bằng các loại cá  bởi cá chứa chất béo tốt và nhiều loại vitamin, khoáng chất. 
• Không nên ăn nhiều thịt đỏ (thịt lợn, thịt bò, thịt trâu,…). Nên dùng các loại thịt trắng thay thế như thịt gia cầm, thịt cá,… 
• Ăn ít muối, không nên nạp quá nhiều đường từ nước ngọt, các loại bánh kẹo,… vào cơ thể. 
• Uống nhiều nước lọc.

Trên đây là bài viết giải thích chất dinh dưỡng là gì và một số thông tin liên quan. Mong rằng qua bài viết này sẽ cung cấp cho bạn đọc nhiều kiến thức hữu ích để xây dựng cho mình chế độ ăn uống khoa học, tốt cho sức khỏe.