Chúng ta vẫn thường nghe nói rằng, mỗi đứa trẻ đều lớn lên trong từng câu ca dao ru ngủ của bộ mẹ, trưởng thành bởi sự dạy dỗ của thầy cô. Vậy, ca dao là gì? Ca dao có những loại nào? Mayruaxemini.vn sẽ giúp bạn làm rõ trong bài viết dưới đây, mời quý bạn đọc theo dõi!
Ca dao là gì?
Có thể bạn chưa biết nhưng ca dao vốn là một từ Hán Việt. Trong đó, từ ca dùng để chỉ những bài hát có âm hưởng, giai điệu. Dao là từ chỉ những bài hát ngắn, không có chương khúc, giai điệu.
Hiểu một cách đơn giản thì ca dao chính là một thể loại thơ trữ tình dân gian. Ca dao được sáng tác ra để miêu tả suy nghĩ sâu trong nội tâm của con người. Không ai có thể nắm bắt rõ, những bài ca dao đã xuất hiện từ lúc nào, từ đâu. Người ta thường dùng đến những bài ca dao ngắn, dài để đề cập đến một vấn đề nào đó một cách rõ ràng và ý nghĩa nhất.
Khái niệm ca dao cũng đã được đề cập trong chương trình Ngữ Văn 7. Cho đến nay, trong nhiều nguồn sách vở, tác phẩm văn học, ca dao vẫn xuất hiện và được các thầy cô tổ chức giảng dạy.
Ý nghĩa của các câu ca dao là gì?
Ca dao được người lao động xem là cách để giãi bày nỗi lòng một cách thầm kín và ý nghĩa nhất. Trải qua bao thăng trầm lịch sử và sự thay đổi của xã hội, ở thời điểm hiện tại, các câu ca dao vẫn được người dân đất Việt ghi nhớ và truyền miệng.
Ca dao dạy cho con người ta nhiều bài học quý giá như:
- Dạy cho chúng ta biết trân trọng sức lao động của mỗi người.
- Dạy chúng ta những kinh nghiệm sống, sản xuất để có được cuộc đời ấm no, hưng thịnh, mùa màng bội thu
- Ca dao giúp con người chúng ta biết yêu thương quê hương, đất nước, con người. Các câu ca dao cũng nhắc nhở chúng ta phải đoàn kết với nhau để gia đình ấm êm, đất nước thái bình.
- Ca dao thể hiện tốt nét đẹp truyền thống của người dân đất Việt là mộc mạc, giản dị, lạc quan trong mọi hoàn cảnh sống.
Ví dụ về ca dao: Đêm tháng năm chưa nằm đã sáng/ Ngày tháng 10 chưa cười đã tối
Ca dao có mấy loại?
Ca dao được chia thành nhiều loại khác nhau, cụ thể:
Ca dao tình yêu đôi lứa
Tình yêu từ trước đến nay vẫn luôn là chủ đề được mọi người thích thú và quan tâm. Chủ đề tình yêu cũng đã gây tốn không ít giấy mực của các chàng thi sĩ, nhà văn,… Những bài ca dao về tình yêu luôn dạt dào cảm xúc buồn, vui, thất vọng, tương tư…
Ví dụ những câu ca dao tình yêu như sau:
- Thương nhau mấy núi cũng trèo/Mấy sông cũng lội mấy đèo cũng qua
- Nhớ ai bổi hổi bồi hồi/Như đứng đống lửa, như ngồi đống than
- Thuyền về có nhớ bến chăng/Bến thì một dạ khăng khăng đợi thuyền
Ca dao về gia đình
Chúng ta vẫn thường hay nói rằng: không đâu bằng nhà. Đúng vậy, gia đình chính là nơi chứa đựng muôn vàn yêu thương. Tình cảm gia đình là thứ tình cảm thiêng liêng mà bất cứ ai trong số chúng ta cũng nâng niu, trân trọng.
Nhắc đến tình cảm gia đình, người ta thường nghĩ đến sự nuông chiều của bố mẹ, sự biết ơn của con cái, tấm lòng con cháu đối với ông bà… Những câu ca dao về gia đình vừa tha thiết, tràn ngập yêu thương khiến cho người nghe không khỏi xúc động.
Ca dao về tình cảm gia đình nổi bật với các câu như:
- Anh em như thể chân tay
- Công cha đức mẹ cao dày/Cưu mang trứng nước những ngày ngây thơ
Nuôi con khó nhọc tới giờ/Trưởng thành con phải biết thờ song thân”.
- Râu tôm nấu với ruột bầu/Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon.
Ca dao về tình bạn
Những câu ca dao nói về tình bạn thường đưa ra các kinh nghiệm để chúng ta biết cách chọn bạn cùng chơi trong cuộc sống. Ngoài ra, còn có những câu ca dao ca ngợi tình bạn chân thật và phê phán lối sống 2 mặt của một số bè bạn.
Bên cạnh đó, những lời ca về tình bạn còn khuyên con người ta phải sống rộng rãi, khuyến khích giao du, kết bạn với mọi người. Để từ đó, chúng ta có thể học hỏi những điều hay từ họ và hình thành một mạng lưới giao thiệp tốt nhất.
Ca dao ru con
Ngay từ khi lọt lòng, nằm trong nôi chúng ta đã được bà và mẹ hát ru những lời ngọt ngào. Những câu ca đó đã nuôi dưỡng tâm hồn và giúp cho giấc ngủ của mỗi đứa trẻ được trọn vẹn nhất. Có người nói, các câu ca dao hát ru chính là sợi dây gắn kết tình mẫu tử thiêng liêng nhất.
Các câu ca dao hát ru hay như:
- À ơi, con cò mà đi ăn đêm/Đậu phải cành mềm lộn cổ xuống ao
- Ông ơi, ông rước tôi nao/Tôi có lòng nào ông hãy xào măng
Ca dao than thân trách phận
Ca dao than thân là gì? Đây là những bài ca dao trữ tình được cất lên từ những kiếp người khốn khổ, họ sống cùng cực trong nhiều uất hận, đắng cay, tủi nhục. Những câu ca dao về than thân trách phận cũng thể hiện rõ sự thiệt thòi của phụ nữ xã hội xưa, không có quyền lên tiếng, quyết định số phận của mình.
Ví dụ:
- Thân em như củ ấu gai/Ruột trong thì trắng vỏ ngoài thì đen
- Thân em như tấm lụa đào/Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai
Ca dao về lao động sản xuất
Ca dao lao động là những bài thơ ca dao được sáng tác trong quá trình lao động, sản xuất của người dân. Nó vừa là những bài ca lao động, ngợi ca sự chăm chỉ, cần mẫn của người dân xưa vừa là sự đúc kết kinh nghiệm trong lao động, sản xuất. Mặc cho ngày nay, đất nước ta phát triển hiện đại thì ca dao vẫn được áp dụng rất nhiều trong cuộc sống, đặc biệt là ở các khu vực nông thôn.
Ví dụ:
- Cày đồng đang buổi ban trưa/Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày
Ai ơi, bưng bát cơm đầy/Dẻo thơm một ai đắng cay muôn phần.
- Ai ơi chớ bỏ ruộng hoang/Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu
Xem thêm:
- Tục ngữ là gì? Tổng hợp N câu tục ngữ dân gian Việt Nam
- Thành ngữ là gì? Khái niệm & những câu thành ngữ hay nhất
Ca dao phê phán thói hư tật xấu xã hội
Các bạn đừng nhầm tưởng rằng, ca dao chỉ thể hiện các yếu tố trữ tình lãng mạn. Trong các câu ca dao còn ẩn chứa cả nghệ thuật trào phúng, đặc biệt là ở thể loại ca dao trào phúng, phê phán thói hư tật xấu xã hội.
Ví dụ:
- Sống thì cơm chẳng cho ăn/Chết thì xôi thịt, làm ăn tế ruồi
- Thế gian chuộng của, chuộng công/Nào ai có chuộng người không bao giờ
Những bài đồng dao
Đồng dao là những sáng tác của dân gian và được truyền miệng từ thế hệ này qua thế hệ khác. Qua các thế hệ khác nhau sẽ xuất hiện nhiều dị bản. Đồng dao có vần điệu trong sáng, vui tươi, bắt tai và rất dễ nhớ.
Ngày nay, khi xã hội ngày càng phát triển, những bài đồng dao không còn xuất hiện nhiều nữa. Thay vào đó, trẻ em thường được bố mẹ cho sử dụng những món đồ chơi đắt tiền, điện thoại thông minh, đọc truyện tranh….
Bài đồng dao nổi tiếng một thời như:
Chi chi chành chành
Cái đanh thổi lửa
Con ngựa đứt cương
Ba vương ngũ đế
Bắt dế đi tìm
Đặc điểm của các câu ca dao Việt Nam
Các câu ca dao có những điểm đặc trưng như sau:
Về mặt nội dung
- Ca dao thường diễn tả đời sống tinh thần, tư tưởng, tình cảm của người dân.
- Nhân vật trữ tình trong các bài ca dao dân ca thường là người nông dân, người lao động. Đó có thể là người mẹ, chị, vợ hoặc các cô gái mới lớn…
- Tâm tư, tìm thể hiện trong các bài ca dao rất đa dạng. Thế nhưng, đại đa số chúng đều mang tính lớn lao chứ không chứa đựng dấu ấn cá nhân nào.
- Chủ đề chính của những bài ca dao là tiếng than thân, trách phận và lời ca yêu thương tình nghĩa con người.
Về mặt nghệ thuật
- Lời của các bài ca dao thường ngắn gọn. Nếu để ý bạn sẽ phát hiện rằng, đôi khi ca dao là một cặp câu lục bát hoặc những bài thơ dài không quá 20 câu.
- Thể thơ lục bát hoặc lục bát biến thiên được sử dụng nhiều nhất trong các câu ca dao.
- Ngôn từ trong các bài ca dao gần gũi với cuộc sống của con người
- Lối diễn đạt mang sắc thái dân gian
- Cấu trúc của các bài ca dao được chia làm 3 loại chính là: Ngẫu hứng, Đối thoại, cấu trúc theo lối phô diễn về thiên nhiên.
Cách đọc những câu ca dao chuẩn xác nhất
Muốn hiểu hết ý nghĩa và cảm xúc khi tiếp cận thể loại văn học này bạn cần biết cách đọc các bài ca dao là gì. Mỗi một bài ca dao đều được sáng tác trong các hoàn cảnh khác nhau. Vì thế, khi đọc bài ca dao, bạn cần xác định đối tượng được đề cập trong bài là gì? Hoàn cảnh thế nào? Để từ đó, bạn có thể dễ hình dung, hóa thân vào nhân vật và thể hiện bài ca dao một cách đúng tâm trạng nhất.
Lấy ví dụ, khi bạn đọc bài ca dao hát ru con, bạn cần hình dung bản thân đang ru con ngủ. Vì thế, giọng điệu đọc lời ca cần nhẹ nhàng, trầm ấm. Có như vậy, trẻ mới đi vào giấc ngủ nhanh.
Top những câu ca dao hay về cuộc sống gia đình, tình yêu
Top các câu ca dao hay về cuộc sống, gia đình, tình yêu như:
Về cuộc sống
- Lúc nghèo thì chẳng ai nhìn/Đến khi đỗ trạng chín nghìn anh em
- Chết thời cơm nếp thịt gà/Sống thời xin bát nước cà không cho
- Trâu bò ở với nhau chia nhau phần cỏ/Người ở với nhau như chó với mèo
- Có đỏ mà chẳng có thơm/Như hoa dâm bụt, nên cơm cháo gì
Về gia đình
- Cánh cò cõng nắng qua sông/Chở luôn nước mắt cay nồng của cha
Cha là một dải ngân hà/Con là giọt nước sinh ra từ nguồn
- Công cha như núi ngất trời/Nghĩa mẹ như nước ở ngoài biển Đông
- Chiều chiều ra đứng ngõ sau/Trông về quê mẹ ruột đau chín chiều
Về tình yêu
- Mặc ai một dạ hai lòng/Em đây thủ tiết loan phòng chờ anh
- Anh đi em ở nhà/Hai vai gánh vác mẹ già con thơ
Lầm than bao quản nắng mưa/Anh đi anh liệu tranh đua với đời
- Canh bầu nấu với cá trê/Ăn vô cho mát mà mê vợ già
Lời kết
Trên đây là những lý giải cho thắc mắc ca dao là gì và những vấn đề liên quan. Mong rằng, bạn đã nắm bắt được kiến thức về ca dao và đừng quên vận dụng nó trong cuộc sống nhé!
