Trong cuộc sống thường ngày, ai trong số chúng ta cũng không ít lần dùng đến thành ngữ để diễn tả quan điểm, ý nghĩ của bản thân. Thế nhưng, ít ai hiểu được khái niệm thành ngữ là gì? Thành ngữ, tục ngữ khác nhau ở điểm nào? Cùng Mayruaxemini.vn phân tích kỹ hơn nhé!
Thành ngữ là gì? Thành ngữ tiếng Anh gọi là gì?
Ở sách giáo khoa Ngữ Văn 7, định nghĩa thành ngữ được ghi rõ như sau:
Thành ngữ là tập hợp các từ ngữ có tính tượng hình tương trung dùng để chỉ các khái niệm, cái nhìn tổng quát được nói đến trong câu cố định. Khi tách câu, nghĩa của thành ngữ sẽ thay đổi hoàn toàn.
Xét về mặt ngữ pháp, thành ngữ không được xem là một câu hoàn chỉnh. Bởi vì nó không có đủ các thành phần cơ bản của một câu.
Trong tiếng Anh, thành ngữ được định nghĩa bởi từ Idioms.
Đặc điểm của các thành ngữ là gì?
Các đặc điểm chính của thành ngữ tiếng Việt là:
- Nghĩa của các câu thành ngữ có thể bắt nguồn trực tiếp từ nghĩa đen của những từ tạo nên nó nhưng thông qua những phép chuyển nghĩa như so sánh, ẩn dụ…
- Thành ngữ thường mang tính hình tượng và được xây dựng dựa trên nhiều hình ảnh thực tế.
- Thành ngữ thường mang nhiều ý nghĩa sâu xa. Vì thế bạn phải nắm bắt rõ từng từ trong các thành ngữ và ý nghĩa của nó thì mới giải thích được trọn vẹn nghĩa của thành ngữ.
- Nghĩa của thành ngữ không chỉ biểu hiện trên bề mặt chữ mà còn mang ý nghĩa khái quát cao.
Phân loại thành ngữ
Có 2 cách để phân loại thành ngữ là dựa vào số lượng thành tố và nguồn gốc
Dựa vào số lượng thành tố trong thành ngữ:
- Thành ngữ có kết cấu 3 tiếng: Đây là những câu thành ngữ có tổ hợp 3 tiếng. Về mặt kết cấu, những câu này có sự kết hợp giữa 1 từ đơn và 1 từ ghép. Ví dụ: Chết nhăn răng hay Ác như hùm…
- Thành ngữ có kết cấu 2 từ ghép hoặc 4 từ đơn theo kiểu nối tiếp, xen kẽ: Đây là những câu thành ngữ hay xuất hiện nhất trong từ điển Tiếng Việt. Trong nhóm này có thể tách ra thành ngữ có láy ghép và thành ngữ có 2 từ ghép. Ví dụ: Chết mê chết mệt, nhắm mắt xuôi tay…
- Thành ngữ có kết cấu 5 – 6 tiếng: Ví dụ như Treo đầu dê bán thịt chó….
Dựa vào nguồn gốc
Dựa vào tiêu chí này có thể chia làm 2 loại thành ngữ là thành ngữ thuần Việt và thành ngữ Hán.
Ví dụ thành ngữ thuần Việt: Buôn thúng bán mẹt
Thành ngữ Hán: Đồng bệnh tương lân
Vai trò của thành ngữ là gì?
Thành ngữ có thể đóng vai trò là chủ ngữ, vị ngữ hoặc phụ ngữ trong cụm danh từ, động từ. Thành ngữ ngắn gọn, hàm súc mang tính hình tượng cao nên thông qua nó, người ta có thể dễ dày bày tỏ, bộc lộ tâm tư tình cảm, quan điểm.
Ví dụ:
Ở bài thơ “Mời trầu” tác giả Hồ Xuân Hương đã viết như sau:
“Quả câu nho nhỏ, miếng trầu hôi/Này của Xuân Hương mới quệt rồi
Có phải duyên nhau thì thắm lại/Đừng xanh như lá, bạc như vôi”
Có thể thấy có thành ngữ được dùng ở đây là xanh như lá, bạc như vôi. Thông qua thành ngữ này, Hồ Xuân Hương đã nhắn nhủ rằng, hãy luôn giữ tấm lòng son, thủy chung giữa cuộc đời đen bạc.
Hay trong bài “Bánh trôi nước” tác giả viết:
“Thân em vừa trắng lại vừa tròn/Bảy nổi ba chìm với nước non
Rắn nát mặc dầu tay kẻ nặn/Mà em vẫn giữ tấm lòng son”
Ở đây, “bảy nổi ba chìm” được lấy từ thành ngữ gốc là “ba chìm bảy nổi”. Sử dụng thành ngữ này giúp tác giả khẳng định rằng, dù trong muôn vàn khó khăn người phụ nữ vẫn luôn giữ gìn sự trong sạch của bản thân.
Phân biệt thành ngữ và tục ngữ
Hiểu rõ thành ngữ là gì tục ngữ là gì bạn sẽ phân biệt được chúng. Thế nào là thành ngữ chúng tôi đã đưa đến các thông tin ở trên, vậy còn tục ngữ là gì?
Tục ngữ được hiểu là những câu nói dân gian ngắn gọn, có tính ổn định. Các câu tục ngữ thường thể hiện những kinh nghiệm của người dân trong mọi mặt và được vận dụng trong lời ăn, tiếng nói, suy nghĩ hàng ngày. Tục ngữ có thể đóng vai trò là chủ hoặc vị ngữ trong câu.
Như vậy:
Xét về mặt hình thức
Tục ngữ được xem là một câu có cấu tạo và biểu thị ý nghĩa cụ thể. Trong khi đó, thành ngữ là một cụm từ cố định, không thể coi là một câu. Do đó, người ta thường truyền tai nhau rằng câu tục ngữ, không gọi là câu thành ngữ. Cả thành ngữ và tục ngữ đều có vần hoặc không. Tuy nhiên, nếu có vần thì thành ngữ thường sẽ mang vần lưng còn tục ngữ phổ biến với vần liền, vần cách.
Về mặt nội dung
Tục ngữ thường sẽ diễn tả trọn vẹn một ý nghĩa nào đó. Thông thường, các câu tục ngữ là sự đúc kết kinh nghiệm, hiện tượng sống của ông cha ta. Hơn nữa, chúng còn mang ý nghĩa phê phán một sự vật, hiện tượng nào đó.
Thành ngữ thường mang ý nghĩa nhất định nhưng chúng phải gắn liền với các yếu tố khác thì mới có thể tạo thành câu và có ý nghĩa cụ thể trong từng ngữ cảnh. Thành ngữ thường là các đánh giá, quan điểm của con người. Nó thường xuất hiện ở một vế trong câu. Trong khi đó, tục ngữ có thể đứng độc lập là một câu riêng lẻ.
Các câu thành ngữ hay và ý nghĩa nhất
Trong cuốn từ điển thành ngữ tục ngữ Việt Nam bạn có thể tìm thấy rất nhiều câu thành ngữ hay, ý nghĩa. Một số thành ngữ điển hình như:
- Dĩ hòa vi quý
Giải nghĩa thành ngữ: Thành ngữ này được dùng để chỉ những đối tượng luôn lấy sự hòa hợp làm trọng tâm. Cách xử lý mọi vấn đề họ ưu tiên là hòa giải.
- Ếch ngồi đáy giếng:
Mượn hình ảnh con ếch để mô tả những người có hiểu biết nông cạn. Những người này thường chỉ biết dừng chân một chỗ, không cố gắng học hỏi và nghĩ rằng thế giới nhỏ hẹp.
Đồng thời, thành ngữ này cũng phê phán những người có kiến thức bó hẹp trong khuôn mẫu, cố chấp, không biết khám phá thế giới bên ngoài.
- Eo gió gặt bão
Dùng hình ảnh gió và bão để chỉ những con người luôn suy nghĩ, làm việc ác sau này sẽ nhận quả báo, gặp điều không may, phải trả giá cho mọi hành động của bản thân.
- Đừng xem mặt mà bắt hình dong
Trong từ điển thành ngữ Việt Nam, thành ngữ này được lý giải là dùng để phê phán những người không có kiến thức nhưng ngạo mạn, luôn dựa vào bề ngoài để đánh giá người khác.
Lời Kết
Mong rằng với những thông tin trên đây bạn đã nắm được khái niệm thành ngữ là gì. Có thể thấy rằng các câu thành ngữ và nghĩa của chúng rất hữu ích cho cuộc sống chúng ta. Vì thế, trong nhiều trường hợp bạn có thể vận dụng nó để biểu đạt ý nghĩ quan điểm của bản thân một cách tinh tế, sâu sắc nhất.
