Trong văn học, điệp ngữ là một biện pháp tu từ được sử dụng để làm nổi bật giá trị nghệ thuật của tác phẩm. Vậy bạn có biết chính xác điệp ngữ là gì? Hãy cùng mayruaxemini.vn tìm hiểu khái niệm, ví dụ, tác dụng của biện pháp tu từ trong bài viết này.
Điệp ngữ là gì? Cho ví dụ
Chúng ta đã học kiến thức điệp ngữ ở lớp 7. Điệp ngữ là một biện pháp tu từ chỉ việc lặp đi lặp lại một từ, cụm từ, thậm chí là cả câu trong một đoạn văn, đoạn thơ. Mục đích của điệp ngữ là nhằm tăng sự chú ý, tính biểu cảm, nhấn mạnh, khẳng định,… một vấn đề nào đó.
Ngoài ra, còn có biện pháp lặp lại một dạng câu (câu nghi vấn, câu cầu khiến, câu cảm thán,…) hai hoặc nhiều lần trong một đoạn thơ, đoạn văn. Dạng điệp này được gọi là điệp cấu trúc câu hoặc điệp cấu trúc cú pháp.
Để bạn hiểu rõ hơn về khái niệm điệp ngữ, bài viết sẽ đưa ra một số ví dụ cụ thể trong các tác phẩm văn học sau:
Ví dụ 1:
“Rồi sớm rồi chiều, lại bếp lửa của bà nhen,
1 ngọn lửa, lòng bà luôn luôn ủ sẵn,
1 ngọn lửa chứa 1 niềm tin dai dẳng…”
Đây là đoạn thơ trong tác phẩm “Bếp lửa” của tác giả Bằng Việt. Cụm từ “1 bếp lửa” được lặp lại 2 lần trong khổ thơ nhằm gợi nhắc đến hình ảnh bếp lửa của bà.
Ví dụ 2:
“Ðế quốc Mỹ nhất định sẽ phải cút khỏi nước ta. Tổ quốc ta nhất định rồi sẽ thống nhất. Ðồng bào Nam Bắc nhất định rồi sẽ sum họp một nhà” – Bác Hồ
Trong câu văn trên của Bác Hồ, Người đã sử dụng biện pháp tu từ điệp cấu trúc câu để thể hiện tinh thần quyết tâm của nhân dân ta trong kháng chiến chống đế quốc Mỹ.
Ví dụ về điệp ngữ trên chắc chắn đã giúp bạn hình dùng được định nghĩa điệp ngữ là như thế nào trong văn học. Hãy tiếp tục theo dõi bài viết để biết có những dạng điệp ngữ nào và tác dụng của điệp ngữ.
Có bao nhiêu loại điệp ngữ?
Điệp ngữ nối tiếp
Đây là dạng điệp ngữ phổ biến trong văn học. Điệp ngữ nối tiếp là dạng điệp ngữ mà trong đó các từ ngữ , cụm từ được lặp lại nối tiếp nhau trong cùng một câu. Tác dụng của dạng điệp này là để tạo sự mới mẻ, tăng tiến, liền mạch.
Ví dụ 1: “Anh đã tìm em rất lâu, rồi rất lâu/ Thương em, thương em, anh thương em biết mấy” (Phạm Tiến Duật). Hai câu thơ trên được tác giả Phạm Tiến Duật dùng phép điệp nối tiếp “rất lâu” và “thương em”. “Rất lâu” được lặp lại hai lần trong công một, “thương em” được lặp liên tiếp ba lần trong câu thứ hai. Sử dụng phép điệp này tạo sự da diết, diễn tả nỗi nhớ nhung tăng lên gấp bội của tác giả với nhân vật “em”.
Ví dụ 2: Bác Hồ từng nói “Đoàn kết đoàn kết đại đoàn kết. Thành công, thành công, đại thành công”. Trong câu nói của bác Hồ, sử dụng điệp nối tiếp “đoàn kết” 3 lần, “thành công” 3 lần. Điều này giúp nhấn mạnh, biểu đạt sức mạnh của đoàn kết. Nếu có sự đoàn kết thì có thể tiến đến thành công lớn, không có khó khăn nào không thể vượt qua.
Điệp ngắt quãng
Điệp ngữ cách quãng là gì? Loại điệp ngữ này là dạng điệp ngữ mà các từ ngữ lặp lại giãn cách nhau trong 1 câu văn hoặc cách nhau trong 2 đến 3 câu thơ thuộc một khổ thơ.
Ví dụ 1: “Ta làm 1 con chim hót
Ta làm 1 cành hoa
Ta nhập vào hòa ca
1 nốt trầm xao xuyến” – Thanh Hải
“Ta” là từ được sử dụng để điệp ngắt quãng. Nó được sử dụng lặp lại 3 lần trong mỗi câu thơ của khổ thơ. Biện pháp này cho chúng ta thấy được khao khát được hoà mình và làm mọi điều của nhân vật “ta”.
Ví dụ 2: “Tre xung phong xông vào xe tăng, đại bác. Tre giữ làng, tre giữ nước, giữ mái nhà tranh, tre giữ đồng lúa chín. Tre hi sinh để bảo vệ người. Tre là anh hùng lao động! Tre là anh hùng chiến đấu!” – Thép mới
Trong đoạn văn trên, từ “tre” và “giữ” được lặp lại rất nhiều lần. Từ “giữ” thậm chí còn được lặp lại 4 lần trong cùng 1 câu văn. Đây là phép điệp ngắt quãng có tác dụng nhấn mạnh và thể hiện hành động bất khuất, kiên cường của “tre” – anh hùng dân tộc.
Điệp vòng (điệp chuyển tiếp)
Điệp ngữ vòng hay điệp ngữ chuyển tiếp là các từ, cụm từ ở cuối câu thơ, câu văn trước được lặp lại ở đầu câu thơ, câu văn tiếp theo để tạo nên sự chuyển tiếp. Cách lặp này sẽ tạo cảm xúc dạt dào, mạch lạc cho người đọc, người nghe.
Ví dụ về điệp ngữ vòng:
“Cùng trông lại rồi cùng chẳng thấy
Thấy xanh xanh chỉ những mấy ngàn dâu.
Ngàn dâu xanh kia ngắt một màu,
Lòng chàng ý thiếp thì ai sầu hơn ai?”
Đoạn thơ trên được trích từ tác phẩm Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn và Đoàn Thị Điểm. “Thấy” và “ngàn dâu” là hai từ ngữ được sử dụng ở cuối câu trước và lặp lại ở đầu câu sau. Phép lặp này tạo ra sự chuyển tiếp, cảm nhận được vẻ trùng trùng, điệp điệp ngút ngàn của “ngàn dâu”. Đây còn là ẩn dụ cho nỗi nhớ trải dài khi chồng đi xa của người chinh phụ.
Sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ có tác dụng gì?
Không tự nhiên mà các tác giả lại sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ. Vật tác dụng của điệp ngữ là gì? Biện pháp tu từ này sẽ mang đến tác dụng nhấn mạnh, tác dụng liệt kê và tác dụng khẳng định cho điều tác giả muốn nhắc đến.
Nhấn mạnh
Khi muốn nhấn mạnh một sự vật, sự việc nào đó tác giả thường sử dụng điệp ngữ trong các câu thơ, câu văn. Việc lặp lại có chủ đích như thế này sẽ giúp nhấn mạnh tâm tư, tình cảm, nỗi lòng của nhân vật được nhắc đến.
Ví dụ: Trong bài thơ “Việt Bắc” của nhà thơ Tố Hữu, ông sử dụng điệp ngữ “nhớ sau” 3 lần liên tục: “nhớ sao lớp học i tờ”, “nhớ sao ngày tháng cơ quan”, “nhớ sao tiếng mõ rừng chiều”. Từ ngữ này được lặp lại nhiều lần để nhấn mạnh nỗi nhớ nhung của tác giả với những kỷ niệm cũ.
Liệt kê
Tác dụng liệt kê của biện pháp tu từ điệp ngữ nghĩa là gì? Đó là sử dụng các từ ngữ lặp lại để liệt kê các sự vật, sự việc được nói đến nhằm làm sáng tỏ ý nghĩa, tính chất của sự vật, sự việc.
Ví dụ như trong bài thơ “Hạt gạo làng ta” của Trần Đăng Khoa có phép lặp lại từ “có” nhằm tác dụng liệt kê những kết tinh đẹp đẽ trong hạt gạo, thể hiện sự quý trọng, trân quý của tác giả với hạt gạo: “có vị phù sa”, “có hương sen thơm” “có bão tháng 7”, “có mưa tháng 3”.
Khẳng định
Khẳng định là một trong những tác dụng rõ ràng nhất của điệp ngữ. Một từ ngữ, cụm từ nào được lặp đi lặp lại nhiều lần cũng sẽ tạo ra ấn tượng đối với người nghe người đọc. Do đó, điệp ngữ có tác dụng khẳng định là một điều đương nhiên.
Ví dụ: Chủ tịch Hồ Chí Minh nổi tiếng với việc sử dụng điệp ngữ rất nhiều và cực kỳ tinh tế. Trong bản “Tuyên ngôn độc lập”, Người nhắc đi nhắc lại các cụm từ “dân tộc đó nhất định phải…”: “Dân tộc đó nhất định phải được tự do”, “dân tộc đó nhất định phải được độc lập” như để khẳng định chắc chắn rằng dân tộc ta độc lập, kiên cường, bất khuất.
Đừng nhầm lẫn điệp ngữ với lỗi lặp từ
Ngoài việc ghi nhớ điệp ngữ là gì, bạn cần phải phân biệt nó với lỗi diễn đạt lặp từ. Bởi vì, biện pháp tu từ này có điểm tương đồng với lỗi lặp từ, chỉ khác là điệp từ mang lại các tác dụng và ý nghĩa sâu xa còn lỗi lặp từ thì không.
Đôi khi, từ được lặp lại trong câu không hề mang lại giá trị nghệ thuật, đó chỉ là phép lặp từ thông thường. Do đó, chúng ta cần phải phân biệt, đâu là điệp ngữ, đâu là lặp từ thông thường.
Điệp ngữ là phép tu từ nghệ thuật, được lặp lại có chủ đích nhằm nhấn mạnh, khẳng định, liệt kê. Phép lặp thông thường chỉ là lỗi lặp từ hoặc các từ được lặp đi lặp lại, không mang lại bất kỳ giá trị nghệ thuật nào. Một số ví dụ về lỗi lặp từ thường gặp để các bạn dễ hình dung:
Ví dụ 1: “Nhà em có hàng cây râm bụt đỏ rực trước cửa nhà. Nhà em có khoảng vườn xanh trồng nhiều rau củ, Nhà em có tiếng chim hót véo von mỗi buổi sáng. Nhà em luôn rộn vang tiếng cười đùa”.
Cụm từ “nhà em” được lặp đi lặp lại quá nhiều lần khiến đoạn văn trở nên rườm rà, dài dòng, lộn xộn. Nó không hề mang đến ấn tượng, điểm nhấn hay cảm xúc gì cho người đọc.
Ví dụ 2: “Lúa vừa mới cấy mà lúa đã bén chân”
Tương tự, đây lại là một lỗi lặp thông thường, từ “lúa” lặp lại chỉ để mô tả quá trình phát triển của cây lúa. Chúng ta hoàn toàn có thể sửa lại thành “Lúa vừa mới cấy mà đã bén chân” để câu văn mạch lạc, ngắn gọn hơn.
Những lưu ý khi sử dụng biện pháp tu từ điệp ngữ là gì?
Điệp ngữ là một biện pháp tu từ, do đó khi sử dụng nó phải có những lưu ý nhất định để đảm bảo sử dụng đúng. Để sử dụng biện pháp tu từ này đạt hiệu quả cao, bạn cần ghi nhớ những điều sau:
- Như bài viết đã đề cập, điệp ngữ rất dễ bị nhầm lẫn với lỗi lặp từ. Do đó, khi sử dụng biện pháp tu từ này bạn phải sử dụng đúng mục đích, sử dụng khi cần thiết và phải diễn giải rõ ràng.
- Tuyệt đối đừng lạm dụng điệp ngữ, chọn lọc để sử dụng đúng chỗ để mang lại hiệu quả cao, tránh gây rườm rà cho bài văn.
- Cần cân nhắc thật kỹ khi sử dụng kết hợp điệp ngữ với các biện pháp tu từ khác như ẩn dụ, hoán dụ, so sánh,… Kết hợp quá nhiều biện pháp tu từ trong khi khả năng viết còn “non” sẽ khiến người đọc cảm thấy văn phong của bạn lủng củng, khó hiểu.
Thông qua bài viết này của mayruaxemini.vn, bạn chắc chắn đã hiểu rõ điệp ngữ là gì? Tác dụng của biện pháp tu từ này ra sao. Điệp ngữ là một biện pháp tu từ thông dụng trong văn học. Khi hiểu hết được những dụng ý nghệ thuật ẩn chứa trong điệp ngữ, chúng ta mới cảm nhận được những cái hay cái đẹp mà tác giả muốn gửi gắm.
Xem thêm:
- Trợ từ là gì? Thán từ là gì? Ví dụ #CHUẨN XÁC nhất hiện nay
- Lòng tự trọng là gì? Câu nói về lòng tự trọng đáng suy ngẫm
- Từ loại là gì? Dấu hiệu, cách xác định, ví dụ chi tiết về từ loại
